Soudan: Bato mingi babimi liboso ya mobulu na Darfour.

Lokola Darfour ezali kopela lisusu, ebele ya bato ezali kokatisa bandelo ya Tchad na kosangisama ya kozanga elikya mpe elikya. Bankóto ya bato ya Soudan, oyo bazali kokima makambo ya mabe mpe bitumba ya mabota, bazali koluka kobombana na bakaa oyo etondi na bato, bazali koningisa drapo ya mpasi oyo ekangami na bomoi na bango ya mokolo na mokolo. Mobulu ya Soudan, oyo esilá kozala likambo ya etúká oyo banda mbula koleka zomi, ezali kobima lisusu na makasi ya kopanzana. Na yango, ntango nini bilaka ya mikili mingi liboso ya likambo wana ya mawa oyo etali bato ekokokisama?

Bomoto oyo ebungaki kati na mobulu mpe elikya

Elilingi ya moto oyo akimá mboka ekómi elembo oyo bato bazali kotyola mpo na komonisa ete bikólo ya nguya ya mokili mobimba ezali kosala te. Ba Soudan oyo bazali koya na Tchad bazali kaka te kokima ba bombe mpe masasi; bazali mpe kokima lisangá ya mikili mingi oyo mbala mingi ezali komibanzabanza mingi na makambo na yango moko mpo na koyoka na likebi kolela na bango ya kozanga elikya. Mpe atako bongo, ba populations wana oyo elongolami na misisa, oyo ekomi en masse na mboka oyo ekoki ntango nyonso te kosala ete bana mboka na yango moko ezala stabilité, ezali kolamusa mwa elikia : oyo ya boyokani mpe ya mawa. Bato ya Tchad, atako bazali na mikakatano na bango moko na makambo ya nkita mpe ya bomoi ya bato, bamimonaka ete bazali kosangana na mabina ya kosalisa bato oyo eleki bango. Kasi mpo na ntango boni?

Makambo ya bomoi mpe ya politiki

Tchad, oyo esilá kozala na kilo na mikakatano ya kati ya mboka, amimoni ete ezali kokutana na oyo ekoki kotalelama lokola bombe à temps oyo ezali kobɛtabɛta, ezala na makambo ya bomoi mpe ya politiki. Bato bakimá mboka bazali kofanda na bakaa oyo etondi na bato mingi, oyo eteli mpo na mikakatano oyo ekoki kobima na ngonga nyonso, oyo ekómi lisusu makasi mpo na matata ya bikólo mpe bobola oyo epalangani mingi. Situation ezali kokoma réalité ya somo, na ba démons ya kala ezongi kobima: insécurité, risque ya choléra, concurrence pona ba ressources, mpe tensions oyo ezo bimisa na se ya surface. Nani akofuta mpenza motuya ya etumba oyo, oyo ekómi mosika koleka kowelana mpamba ya teritware?

Alerte internationale oyo ba ignorer?

Lokola ONU mpe bibongiseli ndenge na ndenge ezali kosenga ba solutions mpe lisungi mosusu, likanisi etikali ete ba étapes concrètes moke nde esalemi. Misala, lokola esalemaka mbala mingi, emonani ete esuka kaka na maloba ya koloba, bilaka, mpe misolo oyo ezali kobunda mpo na kokutana na baoyo bazali mpenza na mposa na yango. Esengeli te kotika Tchad ye moko mpo na komema mokumba oyo, mpe mingongo oyo etombolami awa esengeli koyokana lokola kolela ya alarme mpo na bosenga ya eyano ya lisanga na ba crises oyo ezali koningana na continent.

Lokola mikolo ezali koleka mpe makambo ezali kobeba, mituna ezali se kobakisama: Tosengeli kotinda ntembe mpo na lisalisi ya mikili mingi tii wapi? Ndenge nini tokoki kosala ete situation oyo ekoma keg ya poudre te mpo na région? Na ntango yango, bato bakimá mboka bazali kokoba kotya makolo na mabele ya Tchade na elikya lokola bankóto ya bato mosusu oyo bazalaki liboso na bango, bazali koluka kimya na kati ya etumba oyo baponaki te.