Procès sous haute tension : Charles Onana na protestation contre génocide Rwandais

Nsala oyo ebimisaka ntembe liboso ya bosembo
Procès ya Charles Onana, intellectuel franco-Cameroun, efungoli na ambiance ya tension na Paris. Afundami na "kotelemela crime contre l'humanité" mpo na mosala na ye ebimisamaki na 2019, Onana azali kotia ntembe na planification ya génocide Rwandais ya 1994. Mpo na ye, thèse oyo engebene na yango gouvernement hutu elingaki kobongisa na makanisi bobomami ya 800 000 Tutsis mpe moderates Ba Hutus bakozala "moko ya ba escroqueries minene ya siècle". Maloba yango, oyo batali mingi batalelaki lokola kokoma lisusu lisolo ya bato, ebimisaki nkanda makasi ya mikili mingi.

Oyo ezali mbala ya liboso te oyo mokomi amimoni na katikati ya ntembe ya mibeko. Asilaki kofundama na 2020 na ONG Survie mpe na Fédération internationale ya droits de l’homme (FIDH) mpo na « protestation publique ya crime contre l’humanité ». Lelo oyo, tribinale esengeli kozwa ekateli mpo na makambo oyo ezali na buku na ye, oyo engebene bato oyo batyolaka yango, ezali na momeseno ya kokitisa makambo ya mabe oyo esalemaki na boumeli ya kobomama wana ya bato oyo bato ya mokili mobimba bandimaka mingi.

Mokomi oyo, ya mibu 60, amilobelaki na nzela ya avocat na ye Emmanuel Pire, kondimisa ete mosala na ye ezali mbuma ya bolukiluki ya bokebi koleka mibu zomi na makambo maye mamemaki na génocide, kasi mpe na maye masalemaki yambo mpe nsima. Avoka na ye alobi na molende boye: “Awanganaka te kobomama ya bato mingi.” “Oyo azali kotelemela ezali ba mécanismes politiques mpe sociales oyo epesaki nzela na likambo ya mawa oyo Buku na ye ezali analyse scientifique mpe contestation ya ba faits te.”

Kilo ya maloba na likambo ya mibeko
Motuna ya ntina oyo bosambisami oyo ebimisi ezali oyo ya bonsomi ya koloba liboso ya mbeba oyo esalemi na bomoto. Tokoki, na kombo ya bolukiluki to ya analyse historique, kotia ntembe na version officielle ya événement moko ya mawa lokola génocide Rwandais? Na France, emonani ete eyano ezali te, ata soki etali makambo oyo Leta endimi. Mibeko ya France, ya solo, epekisi koboya to kokitisa kobomama ya bato mingi, mingimingi Shoah, mpe kala mingi te, kobomama ya bato na Rwanda mpe ebatelami na mobeko oyo.

Basungi ya Charles Onana ba dénoncer maye babengi procès politique oyo ezali na tina ya kokanga munoux critiques nionso ya ba versions "officielles" ya histoire. Mpo na bango, procès oyo ezali attaque na liberté académique, mpe mosala ya Onana e explorer kaka ba avenues alternatives na analyse ya événement complexe. Moko ya basungi na ye asakoli ete: “Ezali mpo na kososola ndenge likambo oyo ya mawa esalaka mpo ete esalema lisusu te.” Kasi, emonani ete bobateli yango ekoki te mpo na bibongiseli oyo etalelaka ntomo ya bato oyo ezali komona na ba thèses oyo lolenge ya mayele mabe ya kozongisa bato oyo bazali na mokumba ya kobomama wana.

Rwanda mpe France: kala ya kilo oyo esengeli komema
Affaire oyo esalemaka na contexte oyo ba relations entre France na Rwanda, historiquement tensions, ebandi kaka ko chauffer. Na 2021, président Emmanuel Macron asengaki officiellement na peuple Rwanda bolimbisi mpo na rôle ya France na tango ya génocide. Na sima ayebaki ete mboka na ye "elongaki te komona" imminence ya carnage, a préférer "silence na esika ya examen ya vérité". Atako diskur oyo eyambamaki malamu na Kigali, motuna ya mikumba ya France atako bongo etikali likambo ya mpasi, mpe bosambisami oyo ekokaki mpenza kofungola lisusu bampota oyo ebikisamaki na mpasi.

Kobosana te ete banda kala bafundami France mpo na kozala na boyokani na guvɛrnema ya Hutu ya ntango wana na ndenge ya nkuku, mingimingi na ndenge ezalaki kopesa mabɔkɔ na boyangeli oyo ezalaki na bokonzi na makambo ya basoda mpe ya politiki tii na mikolo ya nsuka liboso ya kobomama ya bato. Atako France efundamaki ata mokolo moko te na ndenge ya ofele ete esanganaki mingi na kobomama ya bato mingi, mokumba na yango ya kosunga bakonzi ya Hutu emonani na bato mingi lokola libunga monene ya lisolo ya bato.

Momekano oyo ezali na ntina ya elilingi
Yango wana bosambisami oyo ezali na ntina ya elilingi, kaka te mpo na bosembo ya France, kasi mpe mpo na lolenge oyo génocide ya Rwanda etalemaka mpe etalemaka na makambo ya bato banso mpe ya kelasi. Mpo na Camille Lesaffre, mokambi ya campagne ya ONG Survie, "bosambisami boye bozali ya lisolo mpo ezali naino na jurisprudence moko te na France mpo na motuna ya koboya génocide ya Rwanda." Abakisi boye: “Tosengeli kotya motema na jurisprudence oyo ezali na boyokani na Shoah, oyo ezali komonisa na meko nini bosembo ya France esengeli naino kokola na likambo yango.”

Ata soki ekateli ekozwama ndenge nini, matomba ya bosambisami oyo ekozala na bopusi ya koumela. Soki Charles Onana azwi etumbu, ekozala précédent judiciaire ya ntina na oyo etali kondima ba génocides na mibeko ya France. Kasi soki tribinale eponi kolongola mokomi yango na etumbu, ekoki kofungola nzela mpo na kobimisa mikanda oyo ekobimisa ntembe mingi na likambo yango, mpe yango ekoki kobimisa matomba oyo ekoki kokanisama te.